Charlottenburg-Wilmersdorf – zachodnia część centrum Berlina

1 Stycznia 2001 roku dwie ówczesne berlińskie dzielnice Charlottenburg oraz Wilmersdorf połączyły się w jedną, liczącą sobie około 315 000 mieszkańców, znaną obecnie pod nazwą Charlottenburg-Wilmersdorf. Jest to serce zachodniej części centrum miasta, którego znakiem rozpoznawczym jest tętniący życiem bulwar Kurfürstendamm. Dzielnica ma jednak do zaoferowania o wiele więcej: od Kościoła Pamięci (Gedächtniskirche) aż po wzniesienie Teufelsberg, od brzegu Haweli po Uniwersytet Techniczny, od Stadionu Olimpijskiego po Horst-Dohm-Eisstadion, od Zamku Charlottenburg aż po park Volkspark Wilmersfdorf, od Opery Niemieckiej po teatr Schaubühne…

Miejscowość Lietzow była po raz pierwszy wspomniana w dokumentach z 1239 roku jako Lucene. Szczególnego znaczenia nabrała po wybudowaniu zamku Lietzenburg w 1695r. Elektor Fryderyk III, znany jako późniejszy król pruski Fryderyk I, podarował gminę Lietzow wraz z przyległymi terenami swojej małżonce pod budowę letniej rezydencji. Na południe od zamku, wzdłuż dzisiejszej ulicy Schloßstraße powstała niewielka osada służby dworskiej. Po rychłej śmierci królowej zamek wraz z osadą zyskał w 1705 r. nazwę Charlottenburg. W tym samym roku król nadał osadzie prawa miejskie. W roku 1720 wieś Lietzow została przyłączona do Charlottenburga.

Od 1878r miasto stało się liczącym się ośrodkiem naukowo-technicznym wraz z powstaniem Uniwersytetu Technicznego, dzisiejszego Uniwersytetu Sztuk Pięknych w Charlottenburgu, firmy Siemens a także innych przedsiębiorstw oraz instytucji.
U schyłku XIX wieku, wraz z rozbudową bulwaru Kurfürstendamm, Charlottenburg oraz Wilmersdorf stały się centrum miasta, które bardzo szybko zaczęło konkurować ze starym centrum Berlina wraz z jego ulicami Unter den Linden czy Friedrichstraße. Kulturalno-handlowo-gastronomiczna mieszanka wraz z dużą ilością atrakcyjnych mieszkań w nowych miastach Charlottenburg oraz Wilmersdorf w przeciągu kilku lat zamieniła ten obszar w lokalizację przyciągającą cały ówczesny Berlin. W 1896 roku powstał Theater des Westens, w 1907 Teatr Schillera oraz dom towarowy Kaufhaus des Westens, w 1917 Opera, która uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej, a na jej miejscu wybudowano Operę Niemiecką.

W 1920r w czasie tworzenia tzw. Wielkiego Berlina (Groß-Berlin) zarówno Charlottenburg jak i Wilmersdorf stały się berlińskimi dzielnicami. „Berlin W”, czyli zachodnia część centrum wokół Kurfürstendamm w Charlottenburgu i Wilmersdorfie był w stanie największego rozkwitu jako drugie centrum miasta oraz światowej sławy bulwar: nowoczesne kina, teatry, sceny kabaretowe, rewie, dancingi i szykowne sklepy wabiły do zachodniej części centrum turystów na równi z Berlińczykami. Każdy, kto chciał zobaczyć stary Berlin, udawał się na dworzec Alexanderplatz oraz przechadzał się wśród lip w stronę Bramy Brandenburskiej. Jednak ci, spragnieni nowoczesnego, żywego, międzynarodowego Berlina idącego z duchem czasu kierowali się „w okolice Kościoła Pamięci” – jak zatytułowana była popularna w tamtych czasach rewia. Amerykański pisarz Thomas Wolfe określił ówczesny Kurfürstendamm mianem „największej kawiarni Europy”.

Jednak nowe dzielnice, Charlottenburg i Wilmersdorf, to nie tylko zachodnia część centrum Berlina. W ich obrębie znajdują się także dzielnice willowe takie jak Westend czy Grunwald, rozległe miejskie osiedla, na przykład Schmargendorf, w dzielnicy Rheingauviertel wokół Rüdesheimer Platz, w Eichkamp czy wzdłuż ulicy Heerstraße, ale także nowoczesne budynki mieszkalne jak w Siemensstadt. Obrazu dopełniają znajdujące się tam ogródki działkowe oraz duża część Grunwaldu, która jest ulubionym celem wycieczek wszystkich Berlińczyków.
Integralną częścią krajobrazu są również tereny targowe z otwartą w 1926 r wieżą radiową, Avus – pierwszy tor rajdowy w Niemczech zbudowany w 1921 r oraz Stadion Olimpijski wzniesiony na potrzeby igrzysk w 1936 r.

Narodowy socjalizm dokonał tu wielu zniszczeń, przede wszystkim poprzez wysiedlenia i mordy na ludności żydowskiej. Od lat 20 Charlottenburg i Wilmersdorf były dzielnicami najliczniej zamieszkiwanymi przez żydowską społeczność. Wielu Żydów prowadzących tu przedsiębiorstwa, artystów, intelektualistów, pisarzy oraz mecenasów sztuki w ogromnym stopniu przyczyniło się do międzynarodowego uznania, jakim cieszyła się zachodnia część Berlina. Po wyniszczeniu źródeł sukcesów ludności żydowskiej, już podczas drugiej wojny światowej widoczne było jak umiera niepowtarzalny charakter tego miejsca. Zniszczona wieża Kościoła Pamięci stała się pomnikiem świadczącym przeciw wojnie.

Jeszcze bardziej widocznym skutkiem usuwania zniszczeń po drugiej wojnie światowej jest góra usypana z gruzów zniszczonych budynków – Teufelsberg, wysoka na 115 metrów, czyli dorównująca najwyższemu naturalnemu wzniesieniu Berlina Müggelberge w Köpenick. W tym miejscu powstały nowe osiedla mieszkalne, w 1958r Le-Corbusier-Haus, w 1960r Paul-Hertz-Siedlung a w 1982r spektakularna zabudowa nad autostradą przy ulicy Schlangenbader.
Wraz z podziałem miasta, dotychczasowe „drugie centrum” stało się nowym sercem Berlina zachodniego a zarazem swego rodzaju „wizytówką zachodu”. Powstały wtedy także nowe symbole miasta, jak na przykład wieżowiec Europa-Center czy Międzynarodowe Centrum Kongresowe ICC (Internationale Congress Centrum).

Od czasu upadku muru berlińskiego w 1989r oba centra Berlina znowu ze sobą konkurują, a ich różnorodność dodaje miastu nieodpartego uroku. Od roku 1990 zachodnia część centrum nieustannie się modernizuje, a w Charlottenburgu-Wilmersdorfie wznoszone są coraz to nowe wspaniałe budowle – na przykład pomiędzy kanałem Landwehr a Sprawą powstała dzielnica Spreestadt, która nawiązuje do tradycji miejsc związanych z ekonomią i nauką Charlottenburga. Od roku 2009 turystów przyciągać będzie dodatkowo ogromne koło widokowe na Dworcu Zoo.
Ale już dzisiaj wiadomo: jeżeli nawet znasz zachodnią część centrum, to na pewno nie wiesz wszystkiego o dzielnicy Charlottenburg-Wilmersdorf. A ma ona wiele do zaoferowania – od Sceny Leśnej (Waldbühne) po wszelkiego rodzaju bary i kawiarnie, od wieży Grunewald (Grunewaldturm) aż po Muzeum Berggruen…